سیستم مدیریت کیفیت

سیستم مدیریت کیفیت (Quality Management System یا QMS) چارچوبی است که به یک سازمان کمک می‌کند تا سیاست‌ها، فرآیندها و رویه‌های مورد نیاز برای ارائه محصولات و خدمات با کیفیت بالا را مدیریت و بهبود بخشد. این سیستم به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد که به طور مستمر انتظارات مشتریان را برآورده سازند و عملکرد خود را بهبود بخشند.

بخش‌های اصلی سیستم مدیریت کیفیت

سیستم مدیریت کیفیت اغلب به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود که هر یک نقش مهمی در دستیابی به اهداف کیفیتی دارند:

1. تضمین کیفیت (Quality Assurance یا QA)

2. کنترل کیفیت (Quality Control یا QC)

3. مهندسی کیفیت (Quality Engineering)

تضمین کیفیت (Quality Assurance - QA)

تضمین کیفیت مجموعه‌ای از فعالیت‌های پیشگیرانه و برنامه‌ریزی‌شده است که برای ایجاد اعتماد در مورد برآورده شدن الزامات کیفیتی انجام می‌شود. هدف اصلی QA این است که از همان ابتدا از بروز مشکلات جلوگیری کند. این بخش به فرآیندها و سیستم‌ها توجه دارد، نه به محصول نهایی.

ویژگی‌های اصلی QA:

• پیشگیرانه: به جای یافتن عیوب، از وقوع آن‌ها جلوگیری می‌کند.

• سیستم‌محور: بر رویه‌های کاری، استانداردها، آموزش کارکنان و مستندسازی تمرکز دارد.

• هدف: ایجاد یک سیستم قابل اطمینان که کیفیت را به صورت ذاتی در فرآیندها تثبیت کند.

• مثال: تهیه دستورالعمل‌های کاری دقیق، آموزش کارکنان در مورد استانداردها، ممیزی داخلی فرآیندها.

کنترل کیفیت (Quality Control - QC)

کنترل کیفیت مجموعه‌ای از فعالیت‌های واکنشی و بازرسی‌محور است که برای شناسایی و رفع عیوب در محصول نهایی یا فرآیند تولید انجام می‌شود. QC بر روی محصولات و خدمات تمرکز دارد. اگر تضمین کیفیت به دنبال "ساختن صحیح چیزها" است، کنترل کیفیت به دنبال "تأیید کردن اینکه آیا چیزها به درستی ساخته شده‌اند یا خیر" است.

ویژگی‌های اصلی QC:

• واکنشی: پس از تولید یا در حین آن، عیوب را شناسایی می‌کند.

• محصول‌محور: شامل بازرسی، آزمایش و اندازه‌گیری محصول یا خدمات است.

• هدف: تشخیص عیوب و جلوگیری از رسیدن محصولات معیوب به دست مشتری.

• مثال: بازرسی بصری محصول نهایی، تست‌های عملکردی، نمونه‌گیری تصادفی از محصولات در خط تولید.

مهندسی کیفیت (Quality Engineering)

مهندسی کیفیت رویکردی تحلیلی و فنی است که از ابزارها و روش‌های آماری برای بهبود مستمر کیفیت استفاده می‌کند. این بخش با تحلیل داده‌های حاصل از تضمین کیفیت و کنترل کیفیت، به ریشه‌یابی مشکلات، بهینه‌سازی فرآیندها و طراحی سیستم‌های بهتر برای جلوگیری از عیوب می‌پردازد.

ویژگی‌های اصلی مهندسی کیفیت:

• تحلیلی و آماری: از ابزارهایی مانند نمودارهای کنترلی، تحلیل آماری فرآیند (SPC) و طراحی آزمایشات (DOE) استفاده می‌کند.

• بهبود مستمر: به طور فعال به دنبال راه‌هایی برای بهبود فرآیندها و طراحی محصولات است.

• هدف: طراحی و اجرای سیستم‌های کیفیتی کارآمد، کاهش تنوع و نوسانات در فرآیندها و بهبود عملکرد کلی.

• مثال: تحلیل داده‌های بازرسی برای یافتن الگوی تکراری در عیوب، طراحی یک فرآیند تولید جدید با هدف کاهش ضایعات، استفاده از تکنیک شش سیگما.

نتیجه‌گیری

این سه بخش در یک سیستم مدیریت کیفیت، مکمل یکدیگر هستند:

• QA یک چارچوب قوی ایجاد می‌کند تا همه چیز از ابتدا درست پیش برود.

• QC با بازرسی و آزمایش، از تولید محصولات معیوب جلوگیری می‌کند.

• مهندسی کیفیت با تحلیل داده‌ها و استفاده از ابزارهای آماری، به طور مستمر فرآیندها را بهبود می‌بخشد تا سیستم در مجموع کارآمدتر و قابل اطمینان‌تر شود.